Dünya Sağlık Örgütü, 6 Ekim 2025 tarihinde yayınladığı haberinde küresel düzeyde e-sigara kullanımına ilişkin tahminini paylaştı.
Dünya’da 100 milyondan fazla kişi halen e-sigara kullanıyor:
Erişkinler; çoğunluğu yüksek gelirli ülkelerde olmak üzere en az 86 milyon ve adolesanlar; en az 15 milyon çocuk (13-15 yaş) halen e-sigara kullanıyor.
Verilerin erişilebildiği ülkelerde çocuklar arasında e-sigara kullanım riski erişkinlerden dokuz kat fazla.
Dur demeli.
Ülkelerin tütün kontrolü politikalarını bu önemli bilgileri dikkate alarak gözden geçirmeleri ve bu tehlikenin önlenmesi için gereken önlemleri almaları gerekmektedir.
Astım, her yaş grubunu etkileyebilen kronik seyirli bir akciğer hastalığıdır.
Astım hastalarının hava yollarında meydana gelen daralma nedeniyle nefes almaları zorlaşır. Sigaranın da içinde olduğu tütün ürünlerinin kullanımı ile astım konusunda bazı bilgiler aşağıda sunulmuştur:
Astım hastalığı erken ölümlere neden olur, yaşam kalitesini geriletir.
Sigara içimi havayollarındaki inflamasyonu artırır. Bu nedenle sigara içenlerde astım gelişme vardır.
Sigara içen annelerin bebeklerinin akciğerleri daha küçük olma eğilimindedir ve bebeklerin çocukluk döneminde astım gelişme riski vardır.
Tütün dumanına maruz kalan çocuklarda astım gelişme riski daha yüksektir.
Adolesan dönemde sigara içmek astım gelişme riskini artırır, mevcut durumu kötüleştirir.
Erişkin dönemde sigara içmek astım gelişme riskini artırır, mevcut durumu kötüleştirir.
Elektronik sigaralar ve diğer nikotin salıveren sistemler astım semptomlarının kötüleşmesi ve solunum yolu sorunlarının gelişme riski konvansiyonel tütün ürünleri (sigara) ile benzerdir.
Tütün dumanından korunmak başta astım olmak üzere solunum yolu hastalıklarının önlenmesi ve yönetimi için esastır. Tütünün bırakılması astım semptomlarının gerilemesini, yaşam kalitesinin artmasını, havayolunun aşırı duyarlılığını azalmasını sağlar. Sigarayı bırakmış astım hastaları halen sigara içenlerle karşılaştırıldığında semptom kontrollerinin daha iyi olduğu görülmektedir.
Astımı olan çocukların pasif etkilenim ve üçüncü el duman etkilenimine karşı savunmasızdırlar. Bu nedenle, bırakma hizmetleri sigara içen ebeveynlere ve aile bireylerine sunulmalıdır. Bırakma danışmanlığı ve farmakolojik tedaviyi içeren kapsamlı bırakma desteğinin sağlanması gerekir.
Astım hastalığının doğru yönetimi için sadece bırakmaya odaklanmak yeterli olmaz. Tüm kapalı kamusal alanların, işyerlerinin ve toplu taşıma araçlarının tamamen tütün dumansız olmasını sağlayan politikaların uygulanması da tütün kontrolü adımlarının bütünlüğü açısından gereklidir.
Erişkinlerde görülen diyabet hastalığı (Tip 2 diyabet); körlük, böbrek yetmezliği, kalp krizi, felç ve alt ekstremite amputasyonu gibi ciddi sağlık sorunları için önemli bir nedensel faktördür. Tütün dumanının oldukça toksik bileşenlerinden biri olan nikotin β hücrelerinin işlevini ve kütlesini bozar, insülin üretimini ve glikoz üretiminin düzenlenmesini etkiler ve bu sayede de tip 2 diyabetin başlangıcında önemli bir rol oynar. Nikotin, oksidatif stresin aktivasyonu yoluyla insülin direncine neden olur. Çok az sayıda bile tütün kullanımı sonrası glukoz toleransında akut bozulma ve insülin direncinde artış olur. Elektronik sigara ve ısıtılmış tütün ürünleri ile ilgili yapılan çalışmalar da insülin direncinin artışına dair veriler sunmaktadır. Dolayısıyla, tek çözüm tütün kullanmamak ve içenlerin de bir an önce bırakmalarıdır, çünkü;
Diyabet vakalarının %95’inden fazlası erişkin tip olarak da bilinen tip 2 diyabettir. Tütün kullanımını bırakmak tip 2 diyabet gelişme riskini %30-40 azaltır, hastalığın yönetimi kolaylaşır.
Tütün kullanımı, tip 2 diyabetli kişiler için bir komplikasyon olan kardiyovasküler hastalık gelişme riskini önemli ölçüde artırır. Tütün kullanımı bırakılınca risk azalır.
Tütün kullanımı diyabetik nöropati ve ayaklarda görülen yaraları (ülser) kötüleştirir, iyileşmeyi geciktirir. Tütün kullanımını bırakmak, bu tür komplikasyonlara yakalanma riskini azaltarak uzun dönemde daha iyi sağlık sonuçları elde edilmesini sağlar.
Tip 2 diyabeti olan kişilerde tütün kullanımı retinal kan damarlarına zarar vererek diyabetik retinopati ve görme kaybı riskini artırır. Tütün kullanımını bırakmak görme yetisini korumaya yardımcı olur ve riskleri azaltır.
Tütün kullanımı ve tütün dumanından pasif etkilenim, tip 2 diyabetin daha erken yaşlarda ortaya çıkmasına neden olabilir. Kamuya açık kapalı alanlarda tütün dumansız politikaların uygulanması sağlanmalı ve bireylerin sağlık hakları korunmalıdır.
Dilek Aslan tarafından hazırlanmıştır.
Kaynak: WHO, Tobacco and Diabetes. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/373988/9789240084179-eng.pdf?sequence=1
Günümüzün en önemli hastalık ve ölüm nedenleri arasında olan tütün kullanımının yaygınlaştırılması için tütün endüstrisinin taktikleri olduğu bilinmektedir (1). Bu taktiklerin, tütün ürününün adının ne olduğundan bağımsız olduğunu tahmin etmek hiç de zor olmaz. Sigara, nargile, elektronik sigara, ya da diğerleri.
Öncelikle belirtelim:
Her türlü tütün ürünü hastalandırır, öldürür !
Bu cümlenin hiç birimizin aklından çıkmaması gerekir.
Çünkü, zaman ilerledikçe tütün endüstrisi farklı ürünleri piyasaya sürmektedir.
Dünyada halen en sık kullanılan tütün ürünü sigaradır, ancak, pazara görece “yeni” giren ürünler arasında elektronik sigara, ısıtılmış tütün ürünleri çoğunlukla gençleri ve kadınları hedef almaktadır (2). Bu noktada, literatüre 2022 yılında yansıyan ve Fowler ve arkadaşları tarafından “e-sigara şirketlerinin taktiğine odaklanan bir makalenin içeriğinde önemli bulduğum birkaç konuyu dikkatlerinize getirmek istiyorum (3):
Tütün endüstrisi tarafından yapılan taktiklere rağmen kamuya açık alanlarda tütün kullanımını kısıtlayan, reklamları yasaklayan yasal düzenlemeler çok sayıda sağlık yararını kanıtlamıştır.
Tütün endüstrisi elektronik bir tütün ürününü soluyarak içe çekmek olarak da tanımlanabilecek “vaping” ürünlerini öne çıkarmaktadır. Örneğin; elektronik düzenekle nikotin salıveren sistemler (daha basit bir anlatımla elektronik sigaralar)
Elektronik sigaraların sağlığa olan zararları literatüre her geçen gün artarak aktarılmaktadır.
Elektronik sigara şirketleri taktikleri klasik tütün şirketlerinin taktiklerine benzemektedir. Örneğin; spor aktivitelerinin sponsorluğu, takımların sponsorluğu, vb…
Örnekler çoğaltılabilir.
Unutmayın, taktikler yeni değil.
Yapılacak şey; farkında olmak, ama her zamankinden daha dikkatli olarak…
Bireyleri ve toplumu tütün endüstrisinin taktiklerinden korumak durumundayız, değil mi?
Dilek Aslaan, 12.4.2023
Kaynaklar
1. Amul GGH, Tan GPP, van der Eijk Y. A Systematic Review of Tobacco Industry Tactics in Southeast Asia: Lessons for Other Low- And MiddleIncome Regions. Int J Health Policy Manag. 2021 Jun 1;10(6):324-337.
3. Fowler S, Bhatt J, Brown S, Fleming L, Mayell S, Sinha I, Bush A. E-cigarette company tactics in sports advertising. Lancet Respir Med. 2022 Jul;10(7):634-636.
