Dünya Sağlık Örgütü, kamuoyunu bilgilendirmek için 5 Dakikada Bilim Serisi oluşturmuştur. Bu kapsamda belirlenen temalarda bilim insanları ile kısa sohbetler yapılmakta, toplumun sağlıkla ilgili merak ettiği konulara doğru ve güncel bilgiler ulaştırılmaktadır. https://www.who.int/podcasts/series/science-in-5 adresinde üretilmiş bütün podcast serisi yer almaktadır. Belgeler infodemi yönetimi için de son derece yararlıdır.
Görselin kaynağı: https://www.who.int/podcasts/series/science-in-5
Dilek Aslan, 17.3.2025
Dezenformasyon, bireylerin ve toplumların sağlıkla ilgili riskli davranışlara yönelmesine neden olan ve önlenmesi gereken bir infodemi biçimidir. Önlemek mümkündür. Bu konuda kritik düşünme kapasitesinin geliştirilmesi son derece önemli ve önceliklidir. Bu amaçla, yeni bir bilgi ile karşılaşıldığında kişinin kendisine sorması beklenen bazı basit sorulara aşağıda yer verilmiştir:
Önlemek mümkün !
Dilek Aslan, 16.3.2025
Dünya Sağlık Örgütü, infodemi içgörü raporu hazırlığında gerekli olan altı adımı tanımlamıştır. Bu adım aşağıda sıralanmıştır:
Kaynak: How to build an infodemic insights report in six steps. Geneva: World Health Organization and the United Nations Children’s Fund (UNICEF), 2023. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/370317/9789240075658-eng.pdf?sequence=1
OYUNLARIN DURDURUN!
STOP THE LIES.
#TOBACCOEXPOSED
Yanlış bilgilerle mücadele her yurttaşın sorumluluğundadır. Bu amaçla sosyal medya platformları kendi sistemleri içinde yanlış bilgi paylaşımı ile karşılaşıldığında neler yapılması gerektiği ile ilgili çeşitli yönlendirmeler yapmaktadırlar. Bu yönlendirmeleri gerekli durumlarda kullanmak uygun olur. Dünya Sağlık Örgütü, web sayfasında, https://www.who.int/campaigns/connecting-the-world-to-combat-coronavirus/how-to-report-misinformation-online adresinde bu konuda kısa bir belge paylaşmıştır. İlgilenenler inceleyebilirler ve yararlanabilirler. Çevrimiçi ortamlarda yanlış bilginin nasıl rapor edilebileceği ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Yanlış bilgilerin yayılmasını önleme konusunda duyduğumuz sorumluluğun öncelikli göstergesi “YANLIŞ BİLGİ PAYLAŞMAMAK” olmalıdır. Bu ilk adımın ardından kullandığımız sosyal medya platformlarının yönlendirmelerinden yararlanabiliriz.
14.9.2023
Yanlış içerik paylaşımının riskleri bilinmektedir. Bu konuda çevrimiçi (online) ortamların süreci hızlandırdığına dair son dönemlerde verilerde artış görülmektedir. Örneğin; Wang ve arkadaşları tarafından 2018 yılında yayınlanan bir makalede incelenen 57 farklı çalışmada sağlıkla ilgili yanlış bilgi paylaşımlarının en fazla aşılama, Ebola virüsü, Zika virüsü olmakla beraber beslenme, kanser, suyun florlanması ve sigara gibi konularda da yanlış bilgi paylaşımlarının olduğu belirlenmiştir (1). Yanlış bilgilerin yayılma hızı da farklı zamanlarda yapılan çalışmalarla ortaya koyulmuştur. Vosoughi ve arkadaşları tarafından 2018 yılında önemli bir bilimsel dergide yayınlanmış makalede çevrimiçi ortamda yanlış içerikli söylentilerin daha uzak mesafelere, daha geniş bir alana, daha hızlı yayıldığı belirtilmektedir. Yanlış içerikli söylentilerin insanlar üzerinde korku, güvensizlik ve şaşkınlık duygularını daha fazla yarattığı ifade edilmektedir. Çalışmada 2006-2017 yılları arasında bir sosyal medya ortamında paylaşılan 126000 söylenti incelenmiştir. Söylentiler 3 milyon kişi tarafından 4,5 milyon kez paylaşılmıştır (2).
Doğru bilgi kaynakları toplumda yanlış bilgilerin yayılmasının önlenmesi için son derece önemlidir. Bu konuda Collis ve arkadaşları tarafından 2022 yılında önemli bir makale yayınlamıştır. Yazarlar, 67 ülkeden elde ettikleri verileri içeren çalışmalarında; bilgi kaynağı olarak güven duyulması açısından yerel sağlık çalışanlarının iyi bir düzeyde olduklarını vurgulamışlardır. Bununla birlikte, pek çok ülkede sağlık çalışanlarının bilgi kaynakları arasında olmadıkları belirtilmiştir. Aynı çalışmada televizyonun en sık başvurulan bilgi kaynakları arasında olduğu, ancak televizyona olan güvenin ülkeler arasında farklılık gösterdiği belirtilmiştir (3).
Doğru bilgilerin doğru zamanda doğru hedef kitlelere ulaştırılması önemli bir sorumluluktur. Bilimsel çalışmalarla ortaya konulan bilimsel verilerden yararlanmak bu sorumluluğun yerine getirilmesine katkı sağlayacaktır.
Dilek Aslan, 11.6.2023
Kaynaklar
Birleşmiş Milletler (BM), nefret söylemi ile mücadele konusunda uzun zamandır çaba göstermektedir. Nefret söylemlerinin bütün toplumlarda çevrimiçi ve fiziksel ortamlarda meydana geldiğine vurgu yapmaktadır. Yanlış bilgiler (misinformation) nefret söylemini artırmaktadır.
Önleme konusunda BM’nin bazı önerileri aşağıda yer almaktadır:
Dilek Aslan, 2.4.2023
Kaynaklar
Dünya Sağlık Örgütü, Sırbistan’ın Belgrad şehrinde 21-23 Mart 2023 tarihlerinde Üniversitelerde İnfodemi Yönetimi İçin Müfredat Geliştirme konulu teknik bir çalışma yaptı. Bu çalışmada, farklı ülkelerden 47 uzman bir araya geldi. Toplantıda infodemi yönetiminin üniversite müfredatında nasıl yer verileceğine dair görüşler alındı, ileriki dönemlerde yapılacak çalışmalara güçlü bir zemin oluşturuldu.
Toplantıya Belgrad Üniversitesi Halk Sağlığı Okulu ve Tıp Fakültesi ev sahipliği yaptı.
Belgrad Üniversitesi Tıp Fakültesi önündeki anı fotoğrafı (21.3.2023)
Haberin ayrıntılarına aşağıdaki bağlantıdan erişilebilmektedir.
https://www.who.int/news/item/28-03-2023-who-initiates-building-a-global-curriculum-for-infodemic-management
Dilek Aslan,30.3.2023
Günümüzde yanlış bilgi, çarpıtılmış yanlış bilgi, komplo teorisi gibi geniş bir yelpazesi olan infodemi yönetimi için bilginin doğruluğundan emin olmak çok önemli.
Nasıl mı?
Birkaç ufak hatırlatma için görseli inceleyiniz:
