Kategori: İnfodemi Yönetimi

İnfodemi Yönetimi

İnfodemi yönetimi… Sağlığın geliştirilmesi…

İnfodemi yönetimi ve sağlığın geliştirilmesi perspektifi ile ilgili White ve arkadaşları (2023), yayınladıkları yazılarında bazı önemli konulara dikkat çekmektedirler. Yazarlar, sağlığın geliştirilmesinin temel belgesi olan Ottawa Sözleşmesi’nde üzerinde durulan “kolaylaştırmak/olanak sağlamak (enable)”, “aracı olmak (mediate)” ve “savunuculuk yapmak (advocate)” temel konuları üzerinden infodemi yönetimi ile ilgili bir çerçeve çizmektedirler.

Kolaylaştırmak

  1. Çevrimiçi ve fiziksel ortamlarda sağlıkla ilgili doğru bilgileri sağlamak
    • Sağlık okuryazarlığı programları geliştirmek
      • Dijital okuryazarlık programları geliştirmek
      • Bilgileri doğrulama ortamları kurmak, sürdürmek
      • Yanlış bilgileri öngörerek düzeltmek için mekanizmalar geliştirmek
  2. Toplumda kırılgan grupların sağlık okuryazarlığı ile ilgili araştırmalar yapmak
  3. Sosyal dinleme sistemleri kurmak, infodemiye zamanında yanıt verilmesini sağlamak, infodemiyi doğru yönetmek, zararları zamanında azaltmak
  4. Toplum katılımını sağlamak

Aracı olmak

  1. Toplum liderleri ile ilişki kurmak
  2. İki yönlü iletişim sağlamak
  3. Farklı disiplinlerin desteğini alarak farklı toplum kesimlerine hitap eden doğru, geçerli ve uygun bilgiyi üretmek amacıyla iş birliğine önem veren yaklaşımlar geliştirmek
  4. Dezenformasyon yayanların taktiklerini boşa çıkaracak yetkinlikler geliştirmek
  5. Müdahale süreçlerinde güvenin inşası, risk algısının gelişimi, mezenformasyon ve dezenformasyonla mücadele için davranış değişikliği teorisini kullanmak

Savunuculuk

  1. “Bütün politikalarda sağlık” yaklaşımını benimsemek
  2. En fazla risk altında olanlara öncelik verilmesini sağlamak
  3. Sağlığın bütün belirleyicilerini dikkate almak

Konuya ilişkin başlıca öneriler aşağıdaki görselde yer almaktadır.

Dilek Aslan, 25.3.2023

Kaynak

  1. White B, Phuong L, Roach J, Teggelove N, Wallace H. Pandemics, infodemics and health promotion. Health Promot J Austr. 2023 Feb;34(1):169-172.

İnfodemi yönetimi için medya ve sağlık profesyonellerinin iş birliği…

Ne kadar önemli bir konu.

(Doğru) bilginin toplumsallaşması için adeta bir gereklilik.

Kriz anlarında daha da önemli.

Yayın hayatına görece yeni başlamış olan https://infodemiyonetimi.net/ web sitemize önemli bir vurgu 11.3.2023 tarihli bir internet sitesinde yapıldı. Haberi okumak isteyenler için adres aşağıda:

www.diken.com.tr/halk-sagligi-profesoru-dogru-bilgi-hayat-kurtarir/

Konunun farkında olan medya profesyonellerine teşekkürler.

Dilek Aslan, 11.3.2023

Türkçe görsel

İngilizce görsel

Tuz tüketimini azaltalım…

Küresel düzeyde günlük tuz alımının ortalama 10,8 gram olduğu tahmin edilmektedir. Bu düzey Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından önerilen düzeyin yaklaşık iki katıdır. Öneri, günlük tuz tüketiminin 5 gramdan daha az olması şeklindedir. Beş gram tuz yaklaşık bir çay kaşığına denk gelmektedir. Fazla tuz tüketimi beslenme kaynaklı ölümler açısından önemli bir risk faktörüdür. Yüksek miktarda sodyum alımı ile mide kanseri, obezite, osteoporoz ve böbrek hastalığı gibi diğer sağlık sorunlarının riskinin artması arasında ilişki vardır.

Fazla tuz tüketimi önlenmelidir.

Dilek Aslan, 10.3.2023

Kaynak:

https://www.who.int/news/item/09-03-2023-massive-efforts-needed-to-reduce-salt-intake-and-protect-lives

Türkçe görsel

İngilizce görsel

Çocukluk çağı şişmanlığı üzerine…

Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölgesi çocukluk çağı obezitesi ile ilgili çarpıcı açıklamalar yaptı. Bölge için öne çıkan konular aşağıda:

  1. Her üç çocuktan birisi fazla kilolu ya da şişman.
  2. Fazla kiloluluk ya da şişmanlık erkek çocuklar arasında daha belirgin.
  3. Her dört çocuktan üçü (%75) her gün kahvaltı yapıyor.
  4. Çocukların yarıdan azı (%43) her gün taze meyve tüketiyor.
  5. Fazla kilolu ya da şişmanlık sıklığı sadece birkaç ülkede azalıyor.

O halde; daha iyi politikalara ihtiyaç var !

Dilek Aslan, 5.3.2023

Kaynak: https://www.who.int/europe/news/item/03-03-2023-childhood-obesity–five-facts-about-the-who-european-region

Türkçe görsel

İngilizce görsel

Risk iletişimi

Risk iletişimi (risk communication), herhangi bir salgında ve sağlıkla ilgili acil olaylarda (krizlerde) temel bir halk sağlığı müdahalesidir. Amacı, risk altındaki kişilerin karşı karşıya kaldıkları bir tehdidin/tehlikenin etkilerini azaltmaya yönelik olarak bilinçli bir şekilde karar verebilmelerini ve koruyucu önlemleri alabilmelerini sağlamaktır.

Risk iletişimi, uzmanlar (profesyoneller), yetkililer ve sağlık riski (tehlikesi) ile karşı karşıya kalan kişiler arasında gerçek zamanlı bilgi, öneri ve görüş alışverişini ifade eder (1).

Risk iletişiminin beş temel prensibi vardır (Şekil 1):

Şekil 1. Risk iletişiminin prensipleri

Risk iletişiminin başarısı için rehber niteliğindeki ilkeler (2):

  1. Güven sağlayın ve sürdürün.
  2. Belirsizlik anlarında bile iletişimi sürdürün.
  3. Bütün bileşenlerle koordinasyon içinde olun.
  4. Bütün iletişim süreçlerinde şeffaf ve hızlı olun.
    • İletişimin başlangıcı risklerin çerçevesini çizer ve kaygıların neler olduğunu ortaya koyar.
    • Bilinenler ve bilinmeyenler konusunda şeffaflık gerekmektedir.
  5. Toplum ile iletişim süreçlerinde proaktif olun.
    • Bu adım, söylentileri ve mezenformasyonu önler.
  6. Etkilenen bireyleri/toplumu sürece dahil edin.
    • Mutlak bir gerekliliktir.
  7. Risk iletişiminin bütün bileşenleri/yaklaşımları arasında entegrasyon sağlayın.
    • Medya, sosyal medya, sağlıkla ilgili taraflar, toplum, vb bir araya getirilmelidir.
  8. Ulusal kapasiteyi güçlendirin.

Risk iletişimi, risk yönetiminin her aşamasında akılda tutulmalıdır. Risk iletişiminin kriz anlarında da uygulanması beklenir (kriz iletişimi). Kriz anlarında dikkat edilmesi gereken konular aşağıda yer almaktadır (3):

  1. Yanıt vermekte geç kalmayın.
  2. Proaktif mesaj ve uygulamaları sürdürün.
  3. Kriz anında iletişimi kurmak için gereken hazırlıkların tam olarak yapılmasını sağlayın.
  4. Geleneksel kitle iletişim araçlarının (meydanın) gerekesinim ve beklentilerini dikkate alın.
  5. Bütün dış bileşenlerle (paydaş) iletişimi sürdürün.
  6. Sağlık sistemi içinde iletişimi sürdürün.
  7. Kaosa izin vermeyin (bilgi bolluğu, infodemi, vb kaynaklı kaos).
  8. Hedef kitlenin farklılıklarını dikkate alın.
  9. Krizin öngörülemeyen yönlerini ortadan kaldırmada ya da en azından kontrolsüz oluşan etkilerini önlemede çok önemli olan kriz iletişimi ile ilgili olarak; olası proaktif eylemlerin ayrıntılarının planlanmasını sağlayın.

Kaynaklar

  1. WHO, https://www.who.int/emergencies/risk-communications
  2. WHO, Risk communication Essentials https://openwho.org/courses/risk-communication
  3. ECDC, https://www.ecdc.europa.eu/en/health-communication/risk-communication

Dilek Aslan, 4.3.2023

Not: İçerik, 4.3.2023 tarihinde güncellenmiştir.

Nefret söylemi zarar verir. Uzak duralım.

Nefret söylemi*, kişi ya da gruplara yöneltilen, onları değersizleştirerek istenmeyen çeşitli durumlara maruz kalmalarına neden olan söylemler olarak bilinmektedir. Toplumda kırılgan gruplar daha fazla risk altındadırlar (1).

Nefret söylemi ile karşılaşan kişilerin ötekileştirme, damgalama, etiketleme, ayrımcılık, ön yargı ve kalıp yargılarla karşılaşma riskleri vardır (2). Nefret söylemi; ruhsal, duygusal ve fiziksel sağlık açısından risk oluşturur. Şiddetin artmasına neden olur (3).

Nefret söyleminin son zamanlarda arttığına dair veriler mevcuttur (4). Sorunun uluslararası boyutları da vardır (5). Sosyal medya, nefret söylemlerinin yayılmasını kolaylaştırmaktadır (6).

Birleşmiş Milletler (UN) nefret söylemlerinin önlenmesi için 2019 yılında bir stratejik eylem planı oluşturmuştur. Bu planda aşağıdaki taahhütler yer almıştır (7):

  1. Nefret söylemlerini izlemek ve analiz etmek
  2. Söylemlerin nedenlerini, belirleyicilerini ve aktörlerini tespit etmek
  3. Nefret söylemlerinin mağdurlarını desteklemek
  4. İlgili tarafları bir araya getirmek
  5. Yeni ve geleneksel medya ile iş birliği yapmak
  6. Teknolojiyi kullanmak
  7. Nefret söylemini belirlemek ve karşı koymak için eğitim olanaklarını kullanmak
  8. Barışçıl, kapsayıcı toplumları desteklemek, teşvik etmek
  9. Savunuculuk yapmak
  10. Rehberler hazırlamak
  11. İş birlikleri kurmak
  12. Birleşmiş Milletler personelini eğitmek
  13. Taraf ülkeleri desteklemek

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, nefret söyleminden herkesin zarar gördüğünü, bu nedenle mücadele herkesin görevi olduğuna dikkat çekmektedir (8).

Birleşmiş Milletler tarafından 18 Haziran “Uluslararası Nefret Söylemiyle Mücadele Günü” olarak kabul edilmiştir (3).

*Hate speech karşılığı olarak kullanılmıştır.

Dilek Aslan, 26.2.2023

Kaynaklar

  1. MacAvaney S, Yao HR, Yang E, Russell K, Goharian N, Frieder O. Hate speech detection: Challenges and solutions. PLoS One. 2019 Aug 20;14(8):e0221152.
  2. Bahçecioğlu EH. Sosyal Medyada Kovid-19 Salgını Sürecinde Sağlık Çalışanlarına Yönelik Önce Destek Sonra Nefret Söylemi. TRT Akademi 2022;7(15):498-531.
  3. UN, https://www.un.org/en/observances/countering-hate-speech
  4. UN News, https://news.un.org/en/audio-product/uniting-against-hate
  5. UN, https://news.un.org/en/story/2023/01/1132597
  6. Stechemesser A, Levermann A, Wenz L. Temperature impacts on hate speech online: evidence from 4 billion geolocated tweets from the USA. Lancet Planet Health. 2022 Sep;6(9):e714-e725.
  7. UN, https://www.un.org/en/genocideprevention/documents/advising-and-mobilizing/Action_plan_on_hate_speech_EN.pdf
  8. UN, https://www.un.org/en/hate-speech

[1] “Hate speech” karşılığı kullanılmıştır.

Afetlerde tütün endüstrisi…

Tütün endüstrisi taktikleri arasında “sosyal sorumluluk” çalışmalarına destek vermek de bulunmaktadır. Toplumun tamamını sarsan, derinden etkileyen olaylarda özellikle maddi yardımları yapmak endüstrinin yapageldiği uygulamalar arasındadır. Bath Üniversitesi web sayfasında yer alan bir yazıda tütün endüstrisinin çeşitli afetler sonrasında Ekvador, Guatemala, Haiti, Endonezya, İtalya, Japonya, Malezya, Meksika, Mozambik, Filipinler, Romanya, Senegal ve Sırbistan’da afetlere yardım çabaları olduğuna işaret edilmektedir (1).

Aman dikkat !!

Tütün üretildiği için kullanıma bağlı her yıl 8,67 milyon kişi ölmektedir (2).

İnsanlık için yardımın en büyüğü tütünün üretilmemesi…

Üretilmesin, o zaman tütün nedenli ölümler de hastalıklar da olmaz !

Dilek Aslan, 18.2.2023

Kaynaklar

  1. https://tobaccotactics.org/wiki/csr-disaster-relief/
  2. Tobacco atlas (2019 deaths) https://tobaccoatlas.org/challenges/deaths/

Depremlerde söylentileri önlemek kriz yönetimi için gereklidir.

Deprem gibi kriz anlarında toplumda beliren söylentileri önlemek gerekir. Söylenti (rumor), güvenilir kanıtlar olmadan kişiden kişiye aktarılan önermeler, vb. olarak tanımlanır (1). Antik Roma dönemlerinden bu yana var olan söylentilerin toplumda yanlış davranışlara yönelmeye neden olduğu bilinmektedir (2). Bu yanlış yönelimler krizlerin yönetimi güçlendirir. Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) döneminde bu konuda örnekler olduğu bilinmektedir (3). Benzer süreçler farklı krizler için de geçerlidir.

Herhangi bir konuda toplumda algının doğru bir şekilde oluşmasında kişiler arasında dolaşan bilginin doğruluğu, anlaşılırlığı, bilgiyi veren kişinin güvenilirliği gibi konular etkili olur (1). Kriz durumlarında insanların duygu durumları da söylentilerin yayılmasına etki yapabilir. Örneğin; yapılan bir araştırmada, kriz durumlarında öfkeli olan kişilerin öfkeli olmayanlara göre öfke yaratabilecek söylentilere inanma risklerinin daha yüksek olduğunu ortaya koymaktadır (4). Bu ve benzeri durumların önlenmesi için infodemi yönetiminin klasik adımlarının eksiksiz olarak uygulanması önerilmektedir (5).

Dilek Aslan, 15.2.2023

Kaynaklar

  1. Zhang L, Chen K, Jiang H, Zhao J. How the Health Rumor Misleads People’s Perception in a Public Health Emergency: Lessons from a Purchase Craze during the COVID-19 Outbreak in China. Int J Environ Res Public Health. 2020 Oct 2;17(19):7213.
  2. Takayasu M, Sato K, Sano Y, Yamada K, Miura W, Takayasu H. Rumor diffusion and convergence during the 3.11 earthquake: a twitter case study. PLoS One. 2015 Apr 1;10(4):e0121443. 
  3. Abdoli A. Gossip, Rumors, and the COVID-19 Crisis. Disaster Med Public Health Prep. 2020 Aug;14(4):e29-e30.
  4. Na K, Garrett RK, Slater MD. Rumor Acceptance during Public Health Crises: Testing the Emotional Congruence Hypothesis. J Health Commun. 2018;23(8):791-799. 
  5. Aslan D. İnfodemi yönetilebilir. https://infodemiyonetimi.net/infodemi-yonetilebilir/ Erişim: 15.2.2023.